CHEMIA KOSMETYKÓW

Wchodząc do drogerii nie raz zastanawiam się nad produktem, który chcę kupić. Pomijając duży wybór kosmetyków, producenci zarzucają nas hasłami "naturalny", "100% bio", "organiczny", "bez SLS, parabenów , silikonów...". Patrząc na etykietę czasami nie można rozszyfrować niektórych skrótów i oznaczeń, co może wzbudzać podejrzliwość.

​

Świadomy konsument musi wiedzieć, że  prawo Unii Europejskiej wymaga szczegółowej oceny bezpieczeństwa produktów kosmetycznych i wszystkich składników przed wprowadzeniem produktu do obrotu. Użycie w kosmetykach związków chemicznych (syntetycznych lub naturalnych), które są niebezpieczne dla zdrowia ludzi jest przestępstwem. W świadomości użytkowników produktów kosmetycznych brakuje rzetelnych informacji na temat surowców zatwierdzonych do produkcji kosmetyków. Informacje pojawiające się w Internecie i innych mediach zazwyczaj skupiają się na szkodliwości składników, które wywołują alergie i podrażnienia, odkładają się w organizmie czy wręcz powodują przewlekłe choroby i nowotwory. Pamiętaj, że każda informacja tego typu musi być opisana w literaturze fachowej i potwierdzona wynikami badań naukowych.
 

Poniżej znajdziesz informacje na temat bezpieczeństwa składników kosmetyków, które od lat budzą wątpliwości i pytania konsumentów. Jeśli chcesz przeanalizować cały produkt składnik po składniku koniecznie zajrzyj na forum http://wizaz.pl oraz http://www.kosmopedia.org

​

Na co zwracać uwagę? Oto lista składników, które od lat budzą kontrowersje.

​

Aluminium (glin) -  jeden z najpowszechniej występujących pierwiastków na Ziemi, lekki metal o matowo-srebrzystym wyglądzie. W produktach kosmetycznych wykorzystywane są sole glinu lub kompleksy glinowo-cyrkonowe. Zazwyczaj związki glinu stosuje się w antyperspirantach w celu ograniczenia wydzielania potu. Po aplikacji antyperspirantu na skórę następuje polimeryzacja związków glinu pod wpływem fizjologicznego pH. W wyniku reakcji powstaje swojego rodzaju żelu, który powierzchniowo uszczelnia ujścia gruczołów potowych. Blokada ta ma charakter tymczasowy i jest usuwana podczas mycia wodą i mydłem, a nawet po bardzo silnym spoceniu się. Badania toksykologiczne nie wskazały wystąpienia szkodliwych skutków po stosowaniu kosmetyków zawierających glin. Glin wykazuje słabą zdolność do przenikania przez skórę. Niektóre związki glinu mogą działać drażniąco na skórę lub wywoływać reakcje alergiczne.

​

Barwniki - związki chemiczne pochodzenia naturalnego i syntetycznego wybiórczo absorbujące promieniowanie elektromagnetyczne w zakresie widzialnym (od 400 do 780 nm) warunkujące barwę organizmów roślinnych i zwierzęcych albo nadające barwę przedmiotom użytkowym.  Barwniki dzielimy na rozpuszczalne (w wodzie lub innym rozpuszczalniku) i nierozpuszczalne (pigmenty i laki). Celem stosowania barwników oraz pigmentów w kosmetykach jest nadanie produktom atrakcyjnego wyglądu oraz umożliwienie stworzenia pożądanego makijażu. Na etykietach produktów kosmetycznych barwniki opisuje się numerem CI (Colour Index), który jest identyfikatorem danego barwnika. Stosowanie barwników w produktach kosmetycznych jest ściśle regulowane przepisami prawa UE, które szczegółowo określają warunki ich wykorzystania w poszczególnych rodzajach produktów kosmetycznych, ich czystość oraz dozwolone stężenie w produkcie. Najczęściej pojawiającym się zarzutem przeciwko obecności barwników w produktach kosmetycznych jest przeświadczenie, że są one zanieczyszczone metalami ciężkimi. Metale ciężkie występują powszechne w środowisku naturalnym, a ich śladowe ilości mogą występować jako zanieczyszczenia niektórych składników kosmetyków. Przepisy prawne UE nie regulują szczegółowo, jakie maksymalne ilości metali ciężkich są dozwolone. Jednak zgodnie z prawem każdy kosmetyk wprowadzany do obrotu musi być bezpieczny. Dlatego zawartość metali ciężkich uwzględniana jest podczas oceny bezpieczeństwa kosmetyku. Śladowe ilości metali ciężkich, jakie mogą być zawarte w kosmetykach nie stanowią ryzyka dla zdrowia. Kolejnym zarzutem dla barwników jest zawartość amin aromatycznych. Niektóre z dozwolonych do stosowania barwników to barwniki azowe, posiadające wiązanie –N=N– i zbudowane z amin aromatycznych. Ze względu na budowę chemiczną, w kosmetykach wykorzystywane są jedynie te z barwników azowych, których bezpieczeństwo stosowania zostało skrupulatnie przeanalizowane i ocenione przez toksykologów. Barwniki azowe stanowią największą, najbardziej rozpowszechnioną klasę barwników i są szeroko stosowane w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym, spożywczym, czy farbiarsko-włókienniczym.  

​

Chemiczne filtry UV - związki chemiczne które pochłaniają lub odbijają promieniowanie UV, stosowane w ochronie skóry, włosów lub innych substancji przed szkodliwym działaniem UV. Wyróżniamy dwa mechanizmy działania filtrów UV - fizyczne i chemiczne. Filtry fizyczne to substancje nieorganiczne pochodzenia mineralnego (tlenek cynku, ditlenek tytanu), które mają właściwości ekranujące i odbijają promieniowanie UVB w zakresie 280 - 320 nm. Filtry chemiczne absorbują promieniowanie UVA i UVB - ich cząsteczki przechodzą w stan wzbudzony, a następnie wypromieniowują nadmiar energii w postaci promieniowania cieplnego i/lub zmieniają swoją strukturę na strukturę o wyższej energii. Filtry te to przede wszystkim związki organiczne: benzofenony, cynamoniany, pochodne kwasu p-aminobenzoesowego i salicylany. Niezależnie od mechanizmu działania filtry promieniowania stosuje się w produktach ochrony przeciwsłonecznej oraz w produktach kosmetycznych „na dzień”. Stosowanie substancji promieniochronnych w produktach kosmetycznych jest ściśle regulowane przepisami prawa.

​

DEA (dietanoloamina), MEA (monoetanoloamina) i TEA (trietanoloamina) - związki powierzchniowo-czynne (potocznie nazywane detergentami lub substancjami pianotwórczymi) łatwo wchłaniają się przez skórę i kumulują się w organizmie. Działają drażniąco na oczy oraz skórę, grożąc jej kontaktowym zapaleniem. Warto pamiętać, że substancje te są szkodliwe również dla środowiska i wpływają toksycznie na organizmy wodne.

​

Ftalany - związki chemiczne otrzymywane z kwasu ftalowego, zróżnicowana grupa związków chemicznych charakteryzująca się różnymi własnościami chemicznymi i toksykologicznymi. Stosowane w wielu gałęziach przemysłu jako plastyfikatory, w przedmiotach gospodarstwa domowego, wyrobach medycznych, opakowaniach i zabawkach. Ftalanyy są szeroko stosowane, wiele z nich zostało dokładnie zbadanych i ocenionych pod względem bezpieczeństwa. Mimo, że ryzyko dla zdrowia ludzi nie zostało potwierdzone, wprowadzono zakaz stosowania niektórych ftalanów w kosmetykach. Obecnie w kosmetykach wykorzystywany jest przede wszystkim ftalan dietylu (DEP), który znajdziemy w perfumach (rozpuszczalnik kompozycji zapachowych i utrwalacz zapachu), w produktach do włosów (plastyfikator zapewniający elastyczność lakieru do włosów), w lakierach do paznokci plastyfikator zapobiegający pękaniu i złuszczaniu się lakieru), jako skażalnik alkoholu etylowego, który powoduje nieprzydatność alkoholu do spożycia. ​Badania naukowe bezpieczeństwa ftalanu dietylu potwierdziły, że jest on bezpieczny do stosowania w kosmetykach.

​

Formaldehyd - związek chemiczny stosowany jako środek bakteriobójczy i konserwant. Jest to substancja silnie drażniąca, alergizująca, toksyczna i rakotwórcza. Ma także destrukcyjny wpływ na środowisko naturalne. Najczęściej występuje w lakierach do paznokci oraz produktach do pielęgnacji i stylizacji włosów. Stosowany także do produkcji płynów do kąpieli, kosmetykach kolorowych, samoopalaczach oraz  w odżywkach do paznokci (celowe wywołanie reakcji obronnej na toksynę zmusza paznokieć do regeneracji oraz wzmocnienia). W kosmetykach, w których jego stężenie jest wyższe niż 0,5% producent ma obowiązek wyszczególnić ten składnik i opublikować na etykiecie produktu dodatkową informację, że produkt zawiera formaldehyd oraz podać jego stężenie w kosmetyku. Kosmetyków z tym składnikiem nie należy stosować na okolice oczu, ust, do higieny jamy ustnej, a także na uszkodzoną skórę. Nie powinien być stosowany w kosmetykach dla dzieci i kobiet w ciąży. Warto dodać, że istnieje szereg substancji uwalniających formaldehyd, np.: Diazolidinyl Urea, Imidazolidinyl Urea, DMDM Hydantoin, Quaternium-15, 2-Bromo-2-Nitropropane-1,3-Diol (Bronopol), Sodium Hydroxymethylglycinate, Sodium Polynaphthalenesulfonate (SPN), Tosylamide/Formaldehyde Resin, Polyoxymethylene Urea, 5-Bromo-5-Nitro-1,3 Dioxane (Bronidox), Glyoxal, Methanol (Methyl Alcohol).

​

Glikol polietylenowy (PEG) - to grupa syntetycznych polimerów tlenku etylenu uzyskanych w reakcji polimeryzacji kondensacyjnej. W zależności od długości łańcucha i wielkości cząstek PEG-i mogą pełnić rolę: emulgatorów, rozpuszczalników, humektantów (substancji higroskopijnych zatrzymujących wodę), środków powierzchniowo czynnych (substancji myjących), substancji zwiększających lepkość kosmetyku, stabilizatorów, promotorów przenikania np. składników aktywnych. Wszystkie substancje należące do grupy PEG-ów stosowane w kosmetykach są bezpieczne dla konsumentów. Nie są toksyczne ani rakotwórcze, nie wykazują działania mutagennego czy genotoskyczego. Mają dobre właściwości dermatologiczne (nie działają drażniąco i uczulająco). PEGi mogą wykazywać niewielkie podrażnienie oczu i skóry, a także minimalny potencjał uczulający.

 

Glikol propylenowy (PPG) - jest alkoholową, bezbarwną i bezwonną cieczą o wysokiej lepkości, która tworzy na po­wierz­chni skóry film zapobiegający ubytkowi wody z naskórka. Wykazuje zdolność przenikania przez warstwę rogową naskórka, dzięki czemu pełni rolę promotora przenikania i ułatwia transport innych substancji, np. składników aktywnych) w głąb skóry. Jest powszechnie stosowany jako emulgator w pastach do zębów, płynach do płukania ust oraz dezodorantach w sztyfcie.  Glikol propylenowy jest związkiem o niskiej toksyczności, bardzo dobrze tolerowanym przez skórę i oczy. Nie powoduje podrażnień i nie wykazuje właściwości uczulających. Jest substancją bezpieczną nawet w stężeniu 50% w gotowym preparacie. Glikol propylenowy nie jest składnikiem rakotwórczym, mutagennym, ani reprotoksycznym - a wszystkie te właściwości glikolu były przedmiotem wielu badań.

​

Konserwanty - związki chemiczne, które ograniczają lub zapobiegają rozwojowi mikroorganizmów (bakterii i grzybów w tym drożdży i pleśni) w produktach kosmetycznych w czasie przechowywania i stosowania przez konsumenta. Stosowanie konserwantów w kosmetykach jest ściśle regulowane przepisami prawa UE i są poddawane rygorystycznej ocenie bezpieczeństwa przez Komitet Naukowy ds. Bezpieczeństwa Konsumentów (SCCS). Związki chemiczne stosowane zgodnie z przepisami prawa są bezpieczne dla konsumentów. Nie stanowią ryzyka dla zdrowia (również dzieci i kobiet w okresie ciąży i laktacji).

​

Lanolina - substancja natłuszczająca pochodzenia zwierzęcego (wosk, tzw. tłuszczopot wytwarzany przez owce oraz inne zwierzęta posiadające wełnę). Czysta lanolina ma barwę żółto-brązową lub ciemnożółtą i charakterystyczny zapach. W składzie lanoliny znajdują się sterole i ich pochodne - estry, a także alkohole długołańcuchowe i kwasy: karnaubowy, stearynowy i cerotynowy. Jest popularnym składnikiem wielu pro­duktów kosmetycznych, stosowana jako skuteczny emulgator oraz substancja nawilżająca i natłu­szczająca. Najczęściej występuje w ma­ściach i kremach nawilżających, produktach do pielęgnacji włosów, szminkach, zmy­wa­czach do paznokci, dezodorantach i produktach do higieny intymnej. Lanolina może powodować podrażnienia i alergię skórną. Zmiany alergiczne objawiają się przede wszy­stkim długotrwale występującymi wypryskami, a w skrajnych przy­pa­dkach może powodować atopowe zapalenie skóry.

​

Laurylosiarczan sodu (SLS) i lauretosiarczan sodowy (SLES) - związki powierzchniowo-czynne (sole siarczanów alkoholi tłuszczowych) o właściwościach myjących, pianotwórczych i emulgujących stosowane w chemii gospodarczej i przemysłowej (w płynach do czyszczenia podłóg oraz preparatach do odtłuszczania powierzchni). Z uwagi na swoje właściwości wykorzystywane prawie wyłącznie w produktach, które mają krótkotrwały kontakt ze skórą i są spłukiwane, np. w płynach do kąpieli, żelach pod prysznic, środkach higieny osobistej, szamponach a nawet w preparatach do higieny jamy ustnej. Substancje te stosowane są w mieszaninach z substancjami łagodzącymi ich drażniące działanie (hydrolizaty protein, niektóre polimery, pantenol) a ich stężenie nie może przekraczać 1%. SLS i SLES mają właściwości uczulające i drażniące, mogą powodować wysuszanie skóry, swędzenie, rumień a nawet atopowe zapalenie skóry wrażliwej. Stosowane w czystej postaci, w wysokich stężeniach mogą powodować trudności z oddychaniem,  biegunki i uszkodzenia oczu.

​

Parabeny - grupa związków chemicznych obejmująca pochodne kwasu p-hydroksybenzoesowego. Są to substancje konserwujące najczęściej stosowane w dezodorantach i perfumach, produktach do pielęgnacji skóry (twarzy i ciała), olejkach, tonikach, podkładach, pomadkach i błyszczykach do ust, chroniące produkty przed pleśnią i drobnoustrojami. Zazwyczaj stosuje się mieszaninę kilku parabenów, aby zapewnić dobrą ochronę przed drobnoustrojami i zmniejszyć stężenie konserwantu w gotowym produkcie. Parabeny są neutralne dla produktów kosmetycznych (nie zmieniają ich koloru, zapachu oraz gęstości) i mogą przedłużać znacznie ich trwałość. Stosowanie parabenów jest regulowane przepisami prawa UE i dozwolone we wszystkich produktach kosmetycznych w maksymalnym stężeniu 0,14% (dla pojedynczego związku) i 0,8% (dla mieszaniny). Parabeny są jedną z najlepiej przebadanych grup związków chemicznych. Są bardzo dobrze tolerowane przez skórę, i rzadko wywołują reakcje alergiczne (uwrażliwiają skórę na działanie czynników zewnętrznych, np. na promieniowanie słoneczne, powodując zaczerwienienia, pokrzywkę, wypryski i uczucie swędzenia). Niektóre badania i raporty sugerują związek stosowania parabenów w kosmetykach z występowaniem nowotworów, przedwczesnego dojrzewania płciowego, zaburzenia równowagi hormonalnej u kobiet oraz bezpłodność u mężczyzn. Biorąc pod uwagę aktualny stan wiedzy i analizę pod kątem zagrożeń toksykologicznych, nie ma podstaw do obaw przed stosowaniem kosmetyków zawierających parabeny.

​

Parafiny - związki chemiczne otrzymywane w procesie destylacji ropy naftowej po bardzo dokładnym oczyszczeniu. W produktach kosmetycznych stosowane w postaci mięk­kiej, twardej i płynnej. W kosmetykach stosuje się olej parafinowy, izoparafiny, wazelinę, cerazynę, ozokeryt i wosk mikrokrystaliczny. Ze względu na silne działanie okluzyjne i bezpieczeństwo stosowania nawet dla bardzo wrażliwej skóry, stanowią podstawę większości maści farmaceutycznych i leków stosowanych miejscowo na skórę zmienioną chorobowo. Parafiny stosowane w kosmetykach są surowcami o bardzo wysokiej czystości, co wynika z odpowiednich regulacji prawnych. Związki te należą do substancji określanych jako emolienty i wykazują doskonałe właściwości natłuszczające. Po aplikacji tworzą na skórze film, który silnie hamuje transepidermalną utratę wody z naskórka i przywraca skórze nawilżenie. Parafiny stosuje się w kremach do twarzy, pomadkach, bazach pod makijaż, podkładach oraz jako samodzielny produkt do stosowania w zabiegach kos­me­tycz­nych. Należy podkreślić, że parafiny są związkami lipofilowymi i działają wyłącznie powierzchniowo na skórę (nie wnikają do warstwy rogowej, ani do żywych warstw naskórka i skóry). Tym samym nie mogą wywoływać reakcji alergicznych ani podrażnień, nie mogą również kumulować się w organizmie. Jednocześnie tworząc film na powierzchni skóry, natłuszczają ją i silnie nawilżają. Ogromną zaletą jest również ich bardzo wysoka stabilność. Są stosowane zwłaszcza w kosmetykach dla skóry wrażliwej, atopowej oraz w produktach pielęgnacyjnych dla dzieci. Należy pamiętać, że parafiny nie nadają się do każdego typu cery. Dotyczy to zwłaszcza cer tłustych, łojotokowych i ze zmianami trądzikowymi. W przypadku skłonności do nadmiernego wydzielania sebum parafiny mogą mieć działanie komedogenne, czyli mogą sprzyjać powstawaniu zaskórników oraz wywoływać efekt świecenia i błyszczenia się skóry.

 

Parafiny cieszą się jednak złą sławą, która wynika z nieprawdziwych informacji na temat bezpieczeństwa ich stosowania. Uważa się je za substancje toksyczne, które tworzą na skórze trudne do usunięcia powłoki zapychające pory, uniemożliwiają skórze oddychanie i prowadzą do kumulowania się parafin w organizmie. Istnieje też przekonanie, że w wyniku regularnego stosowania parafina uwrażliwia skórę na działanie pro­mie­ni sło­necz­nych oraz prowadzi do wielu szkodliwych procesów w skórze, związanych z intensywnym rozwojem bakterii bez­tle­no­wych. Powoduje zaskórniki, zmiany trądzikowe oraz kumulację toksycznych produktów przemiany materii, prowadząc do przedwczesnego sta­rze­nia się skóry. Ponadto organizm człowieka nie potrafi przetworzyć i wydalić cząsteczek parafiny, po­nie­waż nie ulega ona roz­kła­do­wi biologicznemu. W związku z tym jest ona magazynowana w wątrobie, nerkach i węzłach chłonnych, co z kolei może prowadzić do chorób przewlekłych. Stosowanie na skórę oleju parafinowego czy wazeliny w postaci czystej (bez żadnym dodatków) może  spowodować zaburzenie funkcji barierowych skóry. W przypadku stosowania na skórę niektórych emolientów w postaci czystej, jak wazelina, oleje mineralne i większość olei roślinnych tworzy się ciągła warstwa okluzyjna, która całkowicie hamuje transepidermalną utratę wody. Wielokrotna aplikacja takich emolientów może zaburzyć naturalny proces utraty wody z naskórka i w efekcie spowodować nadmierne przesuszenie skóry.

​

Silikony - grupa syntetycznych polimerów krzemoorganicznych w postać bezbarwnych i bezwonnych olejów lub wosków. Silikony są emolientami, czyli substancjami tłuszczowymi, które tworzą na powierzchni skóry i włosów film ograniczający utratę wody. Stosowane w kremach nawilżających, bazach pod makijaż, podkładach oraz w produktach do pie­lę­gnacji i stylizacji włosów (nawt w wysokich stężeniach <90%). Silikony nie maja działania komodogennego, czyli nie powodują powstawania zaskórników. Dają poczucie gładkości i wyrównują niedoskonałości skóry, tworząc ochronny film bez zatykania porów i efektu błyszczenia. Lekkie, lotne silikony (emolienty suche) są stosowane w lekkich formułach określanych jako beztłuszczowe. Silikony wykazują także właściwości kondycjonujące włosy: poprawiają rozczesywanie na sucho i na mokro, zapobiegają splątywaniu, wygładzają, nadają połysk, wykazują działanie antystatyczne, dzięki czemu zapobiegają elektryzowaniu się włosów. Stosowane są w preparatach do stylizacji włosów: lakiery, pianki jak oraz w preparatach kondycjonujących włosy, (odżywki, maski). Stosowane również w dezodorantach i antyperspirantach, gdyż nie pozostawiają plam na ubraniach i redukują efekt tłustości. Ze względu na dużą masą cząsteczkową silikony nie przenikają w głąb skóry, a tym samym nie wykazują właściwości drażniących ani alergizujących.

 

Talk kosmetyczny - uwodniony krzemian magnezu, z selekcjonowanych warstw geologicznych o wysokiej czystości. Czystość surowca jest szczegółowo weryfikowana przed jego zaklasyfikowaniem jako talk kosmetyczny. Nie ma działania mutagennego i nie działa szkodliwie na rozrodczość. Nie wnika w skórę, ani w struktury biologiczne, nie kumuluje się w organizmie. Talk pochłania wilgoć (pot) i substancje tłuszczowe (sebum), zmniejszając efekt błyszczenia skóry. Pozostawia na skórze odczucia suchości, świeżości, gładkości i miękkości. Zmniejsza tarcie, dzięki czemu zapobiega podrażnieniu skóry wywołane tarciem mechanicznym. Talk jest stosowany w wielu kosmetykach: produkty do makijażu i zasypkach.

Triclosan - syntetyczny związek chemiczny o szerokim działaniu przeciwdrobnoustrojowym. Jest często stosowany w produktach, które mają styczność z dużą liczbą mikroorganizmów. Triclosan wykazuje działanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze, przeciwgrzybicze, a w niektórych przypadkach także przeciwwirusowe. Charakteryzuje się bardzo wysoką skutecznością wobec bakterii bytujących w okolicach pachowych, które są odpowiedzialne za nieprzyjemny zapach potu. Może być wykorzystywany jako składnik antybakteryjny lub konserwant w kosmetykach antybakteryjnych: mydłach i żelach, pastach do zębów, preparatach do stóp, a także dezodorantach w płynie. Stosowanie triclosanu w produktach kosmetycznych jest dozwolone i szczegółowo regulowane przepisami prawa. Triclosan znajduje się na liście substancji konserwujących dozwolonych do stosowania z ograniczeniami w produktach kosmetycznych. Jego dopuszczalne maksymalne stężenie w produktach gotowych nie może przekraczać 0,3 %. Triclosan charakteryzuje się bardzo niską toksycznością i ma dobrymi właściwościami dermatologicznymi (nie ma właściwości drażniących ani uczulających). Jest szybko metabolizowany i wydalany, dlatego nie kumuluje się w organizmie.